HELLENİSTİK DÖNEM FELSEFESİ

HELLENİSTİK
DÖNEM FELSEFESİ



Kent
devletinin sona erdiği M.Ö. 323 yılıyla Hellenistik çağın son büyük
imparatorluğunun Roma’nın bir parçası olduğu M.Ö. 30 yılı arasındaki
dönemin felsefesine verilen ad.



Büyük
İskender'in egemenliğiyle özgür ve bağımsız Yunan kent devletinin
gücü gerçekten tarihe karışmıştı. Onun ve siyasi güç için
birbirleriyle dövüşen ardıllarının egemenlikleri sırasında Yunan
kentlerinin ellerindeki özgürlük ancak sözde egemenlikti ya da en
azından her şeyin üzerinde duran egemenin iyi niyetine bağımlıydı.



İşte bu yeni
siyasi durum, kaçınılmaz olarak, felsefede de bir etki yarattı.



Bu dönemde
yer alan dört büyük felsefe okulu sırasıyla, Akademi, Peripatetik
okul, Epikürosçu ve Stoa okuludur. Bu dört okuldan, hazcı ahlâkı ve
Tanrı’nın evrene müdahalesini reddeden varlık görüşüyle Epiküros
felsefesi, daha ağır basan ve döneme çok büyük ölçüde damgasını
vuran felsefe olmuştur. Amaçlı bir evren anlayışıyla en yüksek
insani iyi olarak, aklın doğru ve yerinde faaliyetine duyulan inanç
ise, en güçlü ifadesini Stoalılarda bulmuştur. Stoalıların
görüşlerinde somutlaşan bu amaçlı evren görüşü, son çözümlemede
Sokrates’ten miras alınan bir görüş olarak Epiküros’un varlık
görüşüyle karşıtlık içindedir.


Bu dönemde
ortaya çıkan başka bir felsefe okulu da, dogmatik oldukları
gerekçesiyle tüm felsefelere ve özellikle de Stoalı felsefeye
gösterilen tepkiyle seçkinleşen, kuşkuculuk olmuştur. Nihayet
dönemin sonlarına doğru, Poseidoinos Panaetios ve Antiokhos, Stoa
felsefesini Platon ve Aristotelesçi öğretilerle birleştirmeye
çalışmıştır.









DÖNEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ



Hellenistik
felsefenin en önemli özelliği, bu felsefenin konularını mantık fizik
ve etik şeklinde düzenlemesidir. Mantık, Aristoteles’ten miras
alınan bir tavırla, bilgi teorisini de kapsayacak şekilde, doğru
bilgiye ulaşmanın yöntemi ve felsefenin vazgeçilmez aracı olarak
görülmüştür. Nitekim, bu anlayışın bir sonucu olarak, özellikle
Stoalılar mantık alanına çok önemli katkılar yapmışlardır. Aynı
şekilde, fizik de arka planda kalıp, yalnızca etik için bir temel ve
hazırlık olma fonksiyonunu yerine getirmiştir. Bundan dolayı, bu
dönemde filozoflar, fizik ya da varlık alanında yeni teoriler
geliştirmek yerine, Sokrates öncesi doğa filozoflarının görüşlerini
aynen benimsemişlerdir. Bu bağlamda, Stoalıların Herakleitos’un
fiziği­ni Epiküros’un ise Demokritosun atomcu görüşünü pek büyük bir
değişiklik yapmadan benimsediğini söylemekte yarar vardır.


Hellenistik
felsefede ön plana çıkan çalışma alanı ya da disiplin, etik
olmuştur. Bunun nedeni, bireyin amacına ulaştığı, iyi bir yaşam
sürdüğü, kendisini her bakımdan evinde gibi hissettiği kent
devletinin yıkılması, kent devletinin yerini alan imparatorlukla
birlikte, bilinen dünyanın sınırlarının genişlemesi ve bireylerin
kaçınılmaz bir biçimde dünyaya topluma ve kendilerine
yabancılaşması, yalnız ve başıboş kalmasıdır.


Böylesi bir
toplum düzeninde, felsefeden beklenebilecek tek şey, ilgisini birey
üzerinde yoğunlaştırması, bireyin felsefeden bek­lediği yol
göstericilik görevini yerine getirmesidir. Bu dönemde, felsefenin
herkesçe kabul görmüş amacı, insanı mutlu bir yaşama ulaştırmak,
bireye güven ve bilgelik kazandırarak, onun yaşadığı yabancılaşma ve
yolunu kaybetmişlik duygusunu aşmasını sağlamaktır. İşte bundan
dolayı, Hellenistik dönemin en. büyük ve en önemli iki sistemi olan
Epikürosçulukla Stoalı felsefe kişisel bir ahlâk üzerinde yoğunlaşmışlar,
siyasi ya da toplumsal düzenle ilgili problemlere pek az önem
vermişlerdir. Bir tinsel bağımsızlık ve kendi kendine yetme idealini
ön plana çıkartan iki akımın da ahlâkı, fiziklerinin katkısız
materyalizmini yansıtacak şekilde doğalcı ve ‘bu dünyacı’, yani
içinde yaşadı­ğımız dünyayla, bu dünyadaki yaşam ve değeri temele
alan bir ahlâk anlayışıdır.